Het gebeurt wel vaker dat mensen een temporeel verband verwarren met een causaal verband. Zaken die tegelijkertijd of vlak na elkaar gebeuren hoeven niet per sé een oorzaak gevolg relatie te hebben. Sterker, dit verband bestaat vaker niet dan wel. Dat op meerdere plaatsen in de wereld zondvloedverhalen bestaan, heeft verband met de effecten op meerdere onderscheiden plaatsen in de wereld van het smelten van de ijskap aan het einde van de laatste ijstijd. Verder gaat de gemeenschappelijke oorzaak niet. Er was geen mondiale inundatie. Per regio verschilt de magnitude van de overstroming en de aard van de gevolgen. Daarin ook begrepen of de gevolgen van de overstroming permanent waren of tijdelijk. In veel gevallen overstroomde het land, maar werd het ook weer droog na het wegtrekken van het water. In enkele andere gevallen waren de gevolgen permanent, tot op de dag van vandaag.

Atrahasis en Gilgamesh

Het Atrahasis-epos is een oeroud Babylonisch epos dat bekend is vanwege het zondvloedverhaal dat het vertelt. Dit zondvloedverhaal is in grote trekken hetzelfde verhaal dat op het elfde tablet van het Gilgamesh-epos staat en dat op zijn beurt grote overeenkomsten vertoont met het latere zondvloedverhaal in de Joodse Tenach, het Christelijke Oude Testament en de Moslim Koran⁷⁾.
Het Atrahasis-epos luidt in het kort als volgt. Het universum is verdeeld in drie delen. De god Anum regeert in de hemel, de god Enlil op aarde en de god Enki in het onderaardse water. Enlil dwingt de mindere Igigi-goden al het werk te doen, maar na veertig jaar komen ze in opstand en belegeren de tempel van Enlil in Nippur. De god Enki stelt voor om mensen te scheppen en die al het werk te laten doen. Samen met de moedergodin wordt dit plan uitgevoerd. Op een gegeven ogenblik zijn er zoveel mensen, dat ze met hun lawaai de god Enlil uit zijn slaap houden. Deze besluit via de god Namtar de mensen een plaag te sturen. Dankzij de vrome mens Atrahasis stopt de god Namtar de plaag. Na een tijdje maken de mensen echter weer te veel herrie naar de zin van Enlil. Ditmaal straft hij ze met een hongersnood. Deze wordt door de mensheid overleefd. Dan besluit Enlil drastischer maatregelen te nemen. Hij stuurt een zondvloed op de mensen af. Atrahasis bouwt een rieten ark en overleeft zo met zijn familie en een aantal dieren de zondvloed.
Wat bekend is geworden als het Gilgamesh-epos is in oorsprong een raamvertelling, waarin verhalen over Bilgames en Enkidoe waren opgenomen. In de 18^e eeuw vce ontstaat een wat meer samenhangend epos onder naam "Sjoetoer eli sjarri" -hoog rijst hij op boven alle koningen-, wanneer de tekst vanuit het Soemerisch in het Akkâdisch wordt vertaald. In de 12^e eeuw vce ondergaat de tekst verdere redactionele veranderingen en wordt het verhaal van de zondvloed voor het eerst aan het epos toegevoegd. Het geheel kreeg toen de nieuwe naam, "Sja nagba inoeroe" -hij die alles gezien heeft-.
Het verhaal van de zondvloed wordt op het elfde tablet van het epos aan Gilgamesh verteld door een zekere Utnapishtim. Utnapishtim, Soemerisch voor “Hij die leven vond”, of Uta-Napištim ook bekend onder de naam Atrahasis, Akkâdisch voor “De zeer wijze”. Het zondvloedverhaal werd derhalve aan Gilgamesh verteld door Atrahasis-Noach zelf, - Gilgamesh was zijn verre nakomeling. Atrahasis was onsterfelijk geworden door met de Godin te huwen die het levensvocht voortbracht - vermoedelijk wordt de Moedergodin Ishtar hiermee bedoeld.
Welke tekst men ook verder bestudeert, het Gilgamesh epos, of de teksten van de Abrahamische religies, dit is alles wat er in mythisch-religieuze context bekend is over Atrahasis-Noach⁸⁾.

Wie Atrahasis-Noach in werkelijkheid was, zo hij al heeft bestaan, kan alleen worden vermoed aan de hand van mogelijkheden en waarschijnlijkheden⁹⁾. Een van de meest onwaarschijnlijke mogelijkheden portretteert Noach als een vertegenwoordiger van intelligente buitenaardse wezens, of anders een mens die werd geïnstrueerd door buitenaardse intelligente wezens, met kennis over de op handen zijnde catastrofe. De ark was geen houten schip, maar een ruimteschip waar niet alle schepselen van de wereld, maar het dna van alle schepselen van de wereld werd bewaard voor na de ramp. Dit relaas is niet ongeloofwaardig, omdat er een rol voor buitenaardse intelligentie in is weggelegd, maar omdat het verhaal in kwestie en de personen die deze hypothese naar voren brengen geloofwaardig zijn op een manier die niet kan worden geverifieerd. Geheel ongeloofwaardig dus. Op zich is het bestaan van buitenaardse intelligentie niet irreëel, alleen al vanwege de statistische kans. Het probleem zit hem in het feit dat vermoed contact tussen mensen en buitenaards intelligent leven -ook in andere gevallen- voor meerdere uitleg vatbaar is, zonder dat voor welke van de interpretaties onweerlegbaar bewijs bestaat. Niet het verhaaltje is ongeloofwaardig, maar de bewijsvoering ervoor ontbreekt.
Atrahasis of Noach bestaat dus binnen een religieuze context en binnen een mythologische context, maar binnen de historische context is zijn bestaan waarschijnlijk onbewijsbaar. Noach kan echt hebben bestaan, maar hij kan ook een gecreëerd personage zijn om het zondvloedverhaal aan op te hangen. Naast de vergelijking is een dergelijke verpersoonlijking binnen religies een veel gehanteerd stijlelement. De beantwoording van de vraag of Noach heeft bestaan, is bovendien afhankelijk van het antwoord op de veel interessantere vraag, is er een zondvloed geweest? Die laatste vraag is eenvoudiger te beantwoorden en om hem te kunnen beantwoorden moet er worden gezocht in het gebied waar het Atrahasis epos oorspronkelijk vandaan komt. Dat was vermoedelijk Mesopotamië, maar kan ook een relatief iets wijder gebied betreffen.
In dit gebied woonden mensen, waaronder een man met zijn familie, iemand die misschien wel Atrahasis heette of Noach. Op miraculeuze wijze heeft hij een watersnoodramp overleefd en hij dankte daar zijn god voor.

Nog veel meer water

Er is geen bewijs voor een mondiale watersnoodramp. Waar wel bewijzen voor zijn, zijn regionale waternoodrampen. Stuk voor stuk werden die veroorzaakt door het smelten van een grote massa ijs aan het einde van het laatste glaciaal. Zowel gebieden in het noorden die bewoond werden door mensen in de vroegste nederzettingen daar, als gebieden die werden bewoond door mensen in meer gevorderde culturen in de subtropen.
In de zoektocht naar de watersnoodramp die ten grondslag kan hebben gelegen aan het verhaal van de zondvloed uit het Gilgamesh-epos en de triade van Abrahamische religies, is er een ruime keuze uit regionale overstromingen. Welke staan inderdaad op zichzelf, en welke kunnen in verband worden gebracht met het verhaal dat in Mesopotamië werd verteld. Voor de locatie van de watermassa kan niet te ver worden gezocht, want de wereld van het Neolithicum was, zoals we zagen, niet veel groter dat in dit geval het noorden van de vruchtbare halve maan. Dit onder de aanname dat er inderdaad een zondvloed heeft plaatsgevonden.

De stijging van het zeeniveau als gevolg van smeltende gletsjers heeft twee verschijningsvormen gekend. De eerste was de geleidelijke stijging. Veel kustgebieden werden mondiaal in toenemende mate bedreigd door een stijgende zeespiegel, zonder dat het meteen tot catastrofale rampen leidde. Zo wordt over een nu ondergelopen gebied tussen het Verenigd Koninkrijk en het Europese vasteland gemeld dat die stijging met ongeveer de hoogte van een kiezelsteentje per jaar ging. Catastrofale plotselinge overstromingen, de andere verschijningsvorm, hebben zich over de gehele wereld voorgedaan en hadden een vernietigende uitwerking.
Een goed gedocumenteerd voorbeeld van een plotselinge stortvloed is te vinden in het westen van Noord-Amerika in het geval van de "Channelled Scablands"¹⁰⁾ die ontstonden toen "Glacial Lake Missoula"¹¹⁾ over het land ten zuiden ervan uitstroomde. In dit voorbeeld verzamelde het smeltende gletsjerwater zich achter een ijsdam. Een op zich niet ongewoon fenomeen - op IJsland is dit proces nog steeds waar te nemen. De ijsdam die "Glacial Lake Missoula” tegenhield was zeshonderd meter hoog. Zwakke plekken in de dam werden door smeltwater weg geërodeerd en de dam kon op den duur het glaciaal meer van bijna achtduizend vierkante kilometer niet meer tegenhouden. Uiteindelijk moest de ijsdam aan de druk toegeven. Ruim tweeduizend kubieke kilometer water kwam in een keer vrij en overstroomde de "Camas Prairie Valley", de "Channeled Scablands"^{video 4)}.
Dit fenomeen heeft zich niet eenmaal voorgedaan, maar waarschijnlijk veertig keer in de loop van een periode van tweeduizend jaar tussen 13.000 en 11.000 vce. Het uitstroomgebied van het gletsjerwater ligt in het westen van Noord-Amerika en dat water is meest waarschijnlijk afgevoerd in de Stille Oceaan. Het is goed mogelijk dat deze gebeurtenissen aanleiding hebben gegeven tot lokale zondvloedmythen, maar over het geheel genomen is de mondiale invloed van de uitstroming van dit gletsjermeer vooral terug te vinden in de geleidelijke stijging van de oceanen. Bovendien ligt de laatste maal dat dit geologisch verschijnsel zich voordeed twee keer verder terug in de tijd, dan de tijd waarin het zondvloedverhaal van Atrahasis-Noach, naar wordt aangenomen, ontstond.
Anders ligt dat met een volgende watervloed op het noord-Amerikaanse continent, de uitstroming van "Lake Agassiz" in de Atlantische Oceaan¹²⁾. Het glaciale meer "Lake Agassiz" was op zijn grootst in omvang groter dan de huidige drie grote meren in Noord-Amerika tezamen. Net als "Lake Missoula" is "Lake Agassiz" meerdere malen in ieder geval gedeeltelijk leeggelopen, waarvan ten minste eenmaal in de Noordelijke IJszee. Het grootste oppervlak dat het meer heeft bereikt was 440.000 vierkante kilometer, groter dan enig binnenmeer of enige binnenzee in de huidige tijd. De laatste keer dat "Lake Agassiz" zich weer vulde met gletsjerwater was vanaf ongeveer 7.900 vce en het liep voor de laatste maal ongeveer 6.400 vce vrijwel geheel leeg in de Atlantische Oceaan, vermoedelijk in minder tijd dan een jaar -zie ook: Glacial Lakes World Wide. Dit had drastische gevolgen voor de gehele planeet. De gevolgen van de uitstroming van "Lake Agassiz" worden verschillend beoordeeld, maar een mondiale stijging van de zeespiegel met in ieder geval een meter lijkt aannemelijk. De uitstorting van zoet water in de zoute oceaan had, door het effect op de warme Golfstroom, ook een belangrijke klimaatverandering tot gevolg. In een studie¹³⁾ wordt deze gebeurtenis rond 6.400 vce gekoppeld aan de verspreiding van de landbouw vanuit het oosten tot in het westen van Europa. Er zijn meerdere studies waarin de mogelijkheid wordt onderzocht dat deze gebeurtenis is verbonden met diverse zondvloedmythen.

Doggerland^{14) en video 5)}, het ‘Steentijd Atlantis’, is genoemd naar de Doggersbank, een verhoging in de huidige zeebodem in de zuidelijke Noordzee -zie de rode omlijning in de inzet- waar vissers met regelmaat mammoetbeenderen en andere artefacten opvissen. [Zie ook: De banken van de Noordzee]. De Doggersbank was het laatste stuk land dat tot zeker 5.000 jaar vce boven de stijgende zeespiegel uitkwam. Doggerland was een bostoendra en taiga gebied, met loofbomen meer naar het zuiden, met nederzettingen van de mensen die dit gebied bewoonden. Het verbond het vaste land van Europa met het huidige Verenigd Koninkrijk. Het zeeniveau ten tijde van Doggerland -verbeeld op de bovenstaande illustratie- lag ongeveer 120 meter lager dan het huidige zeeniveau. Op de zuidelijke vlakte van Doggerland vloeiden de Rijn, de Theems, de Maas en de Schelde samen om vervolgens als een grote brede rivier traag door het schier oneindig laagland van wat nu het Kanaal is te stromen, om uiteindelijk zuidelijk uit te monden in de Atlantische oceaan. Voordat Doggerland definitief onder water verdween had het een glooiend landschap met vele meanderende rivieren, riviertjes en meertjes. Door de geleidelijk stijgende zeespiegel waren grote delen van de kust ‘wetlands’ geworden. Als gevolg van de uitstroom van "Lake Agassiz" kwam Doggerland vrijwel geheel onder water te staan.
Het definitieve einde van Doggerland echter kwam door een secundair gevolg van het smelten van het gletsjerijs in het noorden. Doordat er minder ijs op de Scandinavische aardkorst drukte kwam een deel van die aardkorst omhoog. Rond 6.200 vce had dat een onderzeese landverschuiving voor de Scandinavische kust tot gevolg, die bekend staat als de "Storrega landverschuiving"^{video 6)}. De enorme vloedgolf die het gevolg was van deze "Storrega landverschuiving" was de gebeurtenis waardoor Engeland en het vaste land van Europa definitief door water van elkaar werden gescheiden. Er traden onomkeerbare catastrofale gevolgen op voor de kustgebieden rond het zuidelijk deel van de Noordzee en voor de Neolithische bevolking in dit gebied - alles werd verzwolgen door het water.

Het Middellandse Zeegebied ondervond eveneens de gevolgen van de stijgende zeespiegel. Het deel van de Middellandse Zee waar in het kader van deze inleiding de meeste aandacht naar uitgaat, is de landbrug die Europa met Azië verbond, het Bosporusgebied. Nu is het een zeestraat, maar dit gebied vormde rond 6.000 vce een landverbinding van ongeveer 30 kilometer breed tussen het Europees en Aziatisch deel van wat nu Turkije is. In praktische zin vervulde deze Bosporusdam dezelfde functie als de ijsdammen die het water van "Lake Missoula" en "Lake Agassiz" tegenhielden. De Bosporusdam voorkwam dat het stijgende water van de Middellandse Zee doorstroomde naar de lager gelegen Zwarte Zee. Hier en daar kwam wel enig water over de Bosporusdam in de vorm van watervalletjes. De bodem van de Zwarte Zee laat hiervan erosiesporen zien die het Corioliseffect vertonen. Het water sijpelde over de dam om vervolgens langs de zuidkust van de toenmalige Zwarte Zee te stromen, als gevolg van de draaiing van de aarde tegen de klok in. Of de Bosporusdam het op die manier lang tegen het wassende water gehouden zou hebben of niet, is een vraag die onbeantwoord moet blijven, omdat opnieuw een catastrofe een watervloed veroorzaakte.
De vulkaan Etna op Sicilië was een ook in die tijd zeer actieve vulkaan en rond 5.800 vce vond een wel zeer bijzonder cataclysme plaats. Een uitbarsting van uitzonderlijke omvang deed de gehele oostflank van de vulkaan ter grootte van vijfendertig kubieke kilometer in zee storten, met een vloedgolf voor het oostelijk deel van de Middellandse Zee tot gevolg¹⁵⁾. De zuidkust van het huidige Turkije, het huidige Syrië, Libanon en Israel, almede de kust van Egypte, werden het zwaarst getroffen door de tsunami. Een deel van de vloedgolf spoelde ten noorden van Kreta richting Bosporusdam. De plotselinge toevloed van water zorgde ervoor dat die dam het begaf en dat het hogere waterpeil van de Middellandse Zee zich uitstortte in de veel lager gelegen Zwarte Zee.

Een vloedgolf of tsunami kan desastreuze effecten hebben, ook op grote afstand. De “Sumatra tsunami”, de op een na grootste in dit gebied, maakte 230.000 slachtoffers. De meesten op Sumatra, maar ook in Thailand, Myanmar, Bangladesh, India, Sri Lanka en tot aan de overkant van de Indische Oceaan op Madagaskar en aan de oostkust van Afrika aan toe. Een nog veel grotere tsunami kan, zeggen sommige geologen, elk moment gebeuren als gevolg van het in zee storten van de westflank van de Cumbre Viejo, een oude maar nog actieve vulkaan op La Palma, een van de Canarische eilanden. Zo’n 500 km³ rots, bij benadering 1.200 miljard ton, stort dan in zee met een mega-megatsunami tot gevolg die aan de overkant van de Atlantische Oceaan de gehele westkust van de Amerika’s zal treffen en die mogelijk miljoenen slachtoffers zal maken.
Een tsunami is dodelijk. Met een nu stijgende zeespiegel kan de “La Palma tsunami” gevolgen voor de oostkusten van de Amerika’s hebben, als de “Storrega tsunami” had op Doggerland. Sommig land zal verdwijnen en andere delen zullen veranderen in ‘wetlands’. De “Etna tsunami” bracht verwoesting in het oostelijk deel van het Middellandse Zeebekken en deed de Bosporusdam ineenstorten, waardoor de Zwarte Zee volstroomde.

De zondvloed
De feiten

Op de keper beschouwd is dit nog geen bewijs voor welke ramp dan ook die rechtstreeks als grondslag kan dienen voor het zondvloedverhaal. Net zomin als er, ondanks een vrijwel continue zoektocht, bewijs is voor het bestaan van Homerus’ Atlantis, of het scheiden van de Rode Zee door Mozes na de Joodse Exodus uit Egypte. De wijze waarop de verhalen uit deze tijden in de tijd zelf werden verteld en opgeschreven, is een geheel andere dan de wijze waarop de moderne mens zijn relazen wil lezen. De moderne mens wil een duidelijke scheiding tussen feiten en meningen en van moraliseren is hij niet gediend. Wie zich niet aan deze simpele stelregel houdt, wordt geacht op z’n minst een slecht schrijver te zijn. Tot aan het begin van de moderniteit, het begin van de Verlichting halverwege de 17e eeuw, was de stichtende les of het opvoedende aspect van een tekst juist het positief geladen deel van de tekst. Hierin bestond een lange traditie die ook is te vinden in bijvoorbeeld de Abrahamische teksten. Eveneens om die reden zullen in geen enkele van de oude teksten, anders dan bij toeval, verifieerbare feitelijk aanknopingspunten gevonden kunnen worden - het ging om de moraal, de wijze les en het eren van de alvermogende God.
Desalniettemin zijn er wel natuurfenomenen aan te wijzen die de zondvloed zouden hebben kunnen veroorzaken. Dat er geen mondiale watersnoodramp is geweest, maar regionale afleveringen van een reeks van watersnoodrampen die diverse plaatsen over de wereld troffen is hiervoor al gedemonstreerd. In de regio waar het zondvloedverhaal zich moet hebben afgespeeld -Mesopotamië of noordelijk Mesopotamië dan wel ten noorden van Mesopotamië-, is het meest waarschijnlijke kandidaat natuurfenomeen het catastrofaal vollopen van de Zwarte zee.

De Zwarte zee kent twee kustlijnen. De zoetwater kustlijn en de zeewater kustlijn. De zoetwater kustlijn is diep in de zeebodem gegroefd en is zeer oud. Het zoetwatermeer dat op de plaats van de huidige Zwarte Zee heeft gelegen is herkenbaar als zoetwatermeer aan de bodemmonsters die uitwijzen dat hier alleen zoetwaterdieren, mossels onder andere, hebben geleefd en ook de restanten van waterplanten van het soort zijn dat alleen in zoet water voorkomt. De huidige hoger gelegen kustwateren, tussen de zoetwater kustlijn en de huidige kustlijn, zijn ontstaan in een tijd dat de Zwarte Zee in verbinding stond met de Middellandse Zee. Hier alleen vertonen bodemmonsters zeeleven dat hoort bij een zeewater milieu. Op basis hiervan kan worden vastgesteld dat het Zwarte Zeebekken niet altijd in verbinding heeft gestaan met de Middellandse Zee, zoals nu, maar dat het tot aan een bepaald moment een afgesloten systeem met zoetwater was, gevoed door ondermeer de rivieren Donau en Dnjepr.
Of er in het gebied tussen de oude zoetwater kustlijn en de huidige zeewater kustlijn, toen dit land nog droog was, mensen hebben gewoond, is lastig vast te stellen. Sommige vondsten die met onderwaterrobots zijn gedaan lijken inderdaad in deze richting te wijzen. Er is echter maar een klein deel van de bodem onderzocht -het rechthoekje op bovenstaande kaartje aan de zuidzijde van de Zwarte Zee-, weliswaar bij een zeewater kustplaats waarvan bekend is dat die in Neolithische tijden werd bewoond. Er kan verder alleen een wel geïnformeerde inschatting worden gedaan. Als er in de achterliggende periode tot het afgelopen glaciaal rond de huidige Zwarte Zeekust mensen hebben gewoond, dan mag worden aangenomen dat deze mensen, of hun familie misschien, ook het land tot aan de oude zoetwater kustlijn hebben bewoond. Dat ze er hun kuddes hebben laten grazen en wellicht met de eerste vormen van landbouw hebben geëxperimenteerd.
Göbekli Tepe is een heiligdom uit circa 9.500 vce en is het oudst bekende tempelcomplex ter wereld, maar het ligt ver van de Zwarte Zeekust. Çatal Hüyük was een belangrijke nederzetting in het zuiden van Centraal-Anatolië, daterend uit circa 7.500 vce. Yesilova Höyük bij het huidige Izmir in West-Anatolië werd bewoond vanaf ongeveer 6.500 vce. Ook aan de Zwarte Zeekust zijn bij Sinop Neolithische sporen van bewoning gevonden die de aanleiding vormden bij die plaats uit de kust met een robotonderzeeër archeologisch zeebodemonderzoek te verrichten.
Er is bewoning geweest tussen de oude zoetwaterkust en de huidige zeewaterkust. Dit land is ondergelopen en de bevolking moest voor het wassende water een goed heenkomen zoeken. Dit op zich is al voldoende om een zondvloedverhaal te rechtvaardigen. De ouden verhaalden in vergelijkingen en uitvergrootten om bepaalde aspecten duidelijker te kunnen tekenen, wat het zondvloedverhaal op basis van deze gebeurtenis acceptabel maakt. De discussie tussen geologen of het vollopen van de Zwarte Zee in tijdsbestek van een groot aantal jaren zeer geleidelijk is gegaan, met continue watervalletjes over de Bosporusdam, of juist plotseling als een catastrofale ramp, is niet wezenlijk voor het ontstaan van het zondvloed verhaal - nog steeds aannemende dat het zondvloed verhaal een basis in de realiteit heeft en dat die realiteit de Zwarte Zeevloed betrof. Het is voor een lezer echter dramatischer, zeker als die bijvoorbeeld een Christelijke achtergrond heeft, meer geloof te kunnen hechten aan het catastrofeverhaal en het plotseling stijgen van de zeespiegel, omdat dat zo mooi aansluit bij de catastrofe die wordt verhaald in het zondvloedverhaal. De wetenschappelijk verifieerbare gegevens wijzen overigens ook met redelijke zekerheid in die richting.
De Middellandse Zee loopt via de Zee van Marmora naar de Zwarte Zee. Circa 7.000 vce, net voor het definitief leeglopen van "Lake Agassiz", was het niveau van de Middellandse Zee 35 meter lager dan nu. Dit niveau was voldoende hoog om over een onderzeese verhoging, de Dardanellen, van de Middellandse Zee naar de Zee van Marmora te stromen, maar niet hoog genoeg om over de Bosporusdam te stromen naar de Zwarte Zee, die toen een niveau 150 meter onder het huidige zeeniveau had. Het water van de Middellandse Zee steeg, net als elke zee, en erodeerde delen van de Bosporusdam weg en er liep water over de Bosporusdam in de Zwarte Zee, maar nog niet catastrofaal. Die catastrofe ontstond toen de “Etna-tsunami” een vloedgolf van 15 meter hoog richting Bosporusdam stuurde. De vloedgolf brak een gedeelte van de Bosporusdam af en zout water stroomde de Zwarte Zee in. De stroming zorgde ervoor dat meer van de Bosporusdam in de golven werd meegesleurd, waardoor er meer water door de opening kon stromen, waardoor er meer Bosporusdam werd weggeërodeerd. Dat proces verliep steeds sneller en heftiger. Het vollopen van de Zwarte Zee kan daarom een catastrofale watersnoodramp worden genoemd, een zondvloed. Op de bodem van de Zwarte Zee zijn erosiesporen te vinden van een enorme hoeveelheid inkomend water. Deze sporen lopen niet volgens het Corioliseffect, maar met de wijzers van de klok mee - een beweging die meer voor de hand ligt op basis van de geologie te plaatse. Kort voor 6.000 jaar vce vond de zondvloed plaats^{video 7)}.

De "Etna tsunami" vond rond 5.800 vce plaats en de doorbraak van de "Bosporusdam" met het vollopen van de Zwarte Zee circa 5.600 vce. Is tweehonderd jaar een te groot tijdvenster om deze gebeurtenissen op een lijn van oorzaak en gevolg te kunnen plaatsen? Hoewel het in de literatuur duidelijk is dat de genoemde jaartallen ‘ongeveer’ jaartallen zijn, is het te gemakkelijk en te kunstmatig om op die basis de tijdlijn vanaf beide jaartallen naar elkaar toe rekken - zoiets voldoet niet. Ook al is het zo dat tweehonderd jaar in een door geologen gebruikte datering minder dan een oogwenk is, duizend jaar is geologisch gesproken al nauwelijks onderscheidend te noemen, is er mogelijk een veel passender oplossing om de discrepantie tussen de twee jaartallen te verklaren.
De stijging van het zeewaterpeil, de stroming van het water en de erosie van de Bosporusdam zijn door onderzoekers in een bepaalde sequentie gezet, waarna men op het jaartal 5.600 vce uitkwamen voor de definitieve doorbraak van de Bosporusdam en daarmee op de waarschijnlijke datum van de catastrofale zondvloed. De opeenvolging van gebeurtenissen werd echter berekend op grond van een geleidelijke stijging van de zeespiegel en laat de “Etna tsunami” buiten beschouwing. Het ligt voor de hand dat de doorbraak van de Bosporusdam juist door deze vloedgolf is versneld.
Door de engte van de van de Dardanellen moet de “Etna tsunami” zijn afgezwakt, hoewel mogelijk weer wat opgestuwd door de relatieve ondiepte. Een vloedgolf van 15 meter was voldoende om de Bosporusdam in te laten storten. Daarbij komt dat de Bosporusdam niet bestond uit rotsformaties, maar uit sediment dat in zekere mate al verzadigd van water was door de stijging van de zeespiegel. Wanneer blijkt dat de “Etna tsunami” en de doorbraak van de Bosporusdam als oorzaak en gevolg gezien kunnen worden, dan kan de datering van de catastrofale oorzaak van de zondvloed tweehonderd jaar verder in het verleden geplaatst worden en vallen tsunami en doorbraak samen.

Behalve het Zwarte Zeebekken is er nog een kandidaat voor Noachs woonplaats en dus voor de locatie van de zondvloed. In het noorden of ten noorden van Kanaän, in het huidige Turkije, bevindt zich in een relatief scherpe bocht van de Middellandse zeekust recht in het midden aan het einde van een baai het tegenwoordige plaatsje Dörtyol. Wanneer men de bodem van de kustwateren voor dit plaatsje bestudeert, ziet men dat de zeebodem vele tientallen kilometers vrij ondiep blijft. De lange scherpe punt van het eiland Cyprus wijst precies richting het midden van deze baai¹⁶⁾. Hoewel er, voor zover bekend, geen enkele geologische- of archeologische studie naar dit gebied is gedaan in verband met de tsunami die het gevolg was van de instorting van de oostflank van de Etna, is het niet moeilijk voorstelbaar dat die vloedgolf hier minstens even erg moet hebben toegeslagen als iets zuidelijker in Syrië, Libanon en Israel. Mogelijk zelfs heftiger, omdat de baai richting Dörtyol zo ondiep is, dat de vloedgolf tot grote hoogte kon worden opgestuwd. Dat de scherpe punt van Cyprus, een bergrug, precies richting Dörtyol wijst, moet bovendien betekend hebben dat de tsunami noordelijk van Cyprus precies op de kust voor Dörtyol werd gericht. Daarnaast wijst de bergrug op Cyprus rechtstreeks in de richting van de Turks-Armeense grens, de plaats waar Noach met zijn ark aan de grond liep op de berg Ağrı Dağı, Ararat.
Anderzijds, hoewel de vloedgolf, gezien de effecten elders, hier eveneens monstrueus moet zijn geweest, zal die niet zo groot zijn geweest dat een houten ark vanaf de Middellandse zeekust tot aan de Turks-Armeense grens werd gespoeld - problematisch, gezien de afstand en het tussenliggende bergachtige terrein. De tsunami moet zich daarnaast, ondanks zijn omvang, met twee of drie dagen weer hebben teruggetrokken. Veel korter dan de twaalf maanden die in de religieuze overlevering worden genoemd, ook al kan dit materiaal niet als feitelijk worden genomen. De “Dörtyolvloed” verdient het om in dit verband onderzocht worden, maar de vloedgolf in het Zwarte Zeebekken blijft door duur en vooral omvang de meest plausibele kandidaat voor de catastrofale vloed die ten grondslag heeft gelegen aan het verhaal van de zondvloed van Noach.

Noachs zondvloed is niet historisch, want er zijn geen controleerbare contemporaine bronnen - een kleitablet, een afbeelding op een potscherf. Geologische data die wijzen op een vloedgolf in de tijd dat Noach geleefd kan hebben, geven bewijs voor een mogelijke of waarschijnlijke geologische oorzaak van de vloed, niet voor het bestaan van Noach. Er zijn op dat vlak geen data die als bewijs in verband gebracht kunnen worden met de mythologische narratieven. Wat is aangetoond, is het bestaan van catastrofale vloedgolven en overstromingen, en niet exclusief voor het gebied waarvan wordt aangenomen dat Noach er geleefd heeft. De vernietigende overstromingen en vloedgolven hebben zich weliswaar afgespeeld binnen een korte tijdsspanne -tussen 8.000 en 5.800 vce-, maar van een mondiale en gelijktijdige zondvloed is geen sprake. Alle gegevens beschouwend kan worden vastgesteld dat  de connectie tussen een vloedgolf in de Zwarte Zee en het verhaal van Noach alleen een aanname kan zijn. Een plausibele aanname, maar een aanname niettemin.
Het enige onloochenbare bewijs dat gegeven kan worden voor het bestaan van Noach ten tijde van de Zwarte Zeevloed is de vondst van een gedeeltelijk begraven nederzetting of boerderij op de bodem van de Zwarte Zee, met op het omgevallen hek een naambordje met de naam Noach. Totdat deze vondst wordt gedaan, zo ooit, moet de lezer van de Tenach, Bijbel of Koran het doen met een aanname. Een vloedgolf als die in de Zwarte Zee zal vele honderden en misschien wel duizenden slachtoffers hebben veroorzaakt. Dat er maar een overlevende zou zijn geweest, met zijn familie, is niet aannemelijk. Wel voor de hand ligt dat het verhaal van een overlevende door sjamanen en priesters is gebruikt om een stichtelijke les over te brengen en de macht van de god die zij dienden te benadrukken en groter te maken. Mogelijk was Noach zelf zo'n sjamaan, zoals een van de vele alternatieve overlevingsmythen verhaalt.

Aan de zuidkust van de Zwarte Zee woonde een stamoudste met zijn vrouw en hun gezin - het waren Noach en Naama¹⁷⁾ en hun drie zonen, Sem, de eerstgeborene, Jafet, de middelste en Cham, de jongste. Sem was getrouwd met Zedkatnabu, Jafet was getrouwd met Arathka en Cham was getrouwd met Nahalathmahnuk. De vrouwen verzorgden wat ze op het land hadden gezaaid en oogstten de gewassen wanneer die rijp waren. In zo'n periode hielpen de mannen daarbij als dat nodig was, maar gewoonlijk waren die op pad met de kudde die uit schapen en geiten bestond.
Het was Noach die opmerkte dat het waterpeil van het meer hoger was dan normaal en ook dat de beesten er niet voor te porren waren het water te drinken. Het bleek aan de brakke kant te zijn. Dat gebeurde de laatste jaren wel vaker, steeds vaker eigenlijk. Uit verhalen die in het gebied van stamoudste naar stamoudste werden verteld, maar ook uit verhalen van reizigers, wist Noach dat de watervallen over de "Ossen Gang"¹⁸⁾ in heftigheid aan het toenemen waren. Noach hield er een naar en onzeker gevoel aan over, zeker nu hij zag dat het water in het meer hoger stond dan hij ooit had gezien.
Noach belegde als stamoudste een bijeenkomst van alle familiehoofden. Hij legde hen zijn bezorgdheid voor. Over de toenemende ondrinkbaarheid van het water en het stijgende waterpeil in het meer. Hij vertelde hen ook dat hij van plan was veel vroeger dan normaal zijn dieren naar hoger gelegen grond te brengen. Hij voelde onheil in de lucht, een lucht die zilter was dan normaal. Hij voelde de waarschuwing in zijn hart, want de situatie was niet als normaal. Zodra de wintergewassen geoogst waren, vertelde hij de anderen, zou hij met zijn familie en al zijn dieren vertrekken en de gebeurtenissen op de bergweiden afwachten. Na veel discussie bleek Noach de enige te zijn die de tekenen in de natuur interpreteerde met naderende rampspoed in gedachten. Noach, zijn vrouw, zijn zonen en hun vrouwen, alle dieren van de kudde tot en met de kooivogels, de kippen en ganzen aan toe, vertrokken maanden eerder dan gewoonlijk naar de zomerweiden hoger in de bergen. De rest van de gemeenschap bleef en een enkeling schudde, als Noach het niet zag, het hoofd over Noachs trek met door ossen getrokken karren, waarop hun hele huisraad hoog lag opgestapeld. Alles nam hij mee, ook de paarden, de ezels en zelfs de honden. Men begreep niets van deze complete verhuizing. De tekenen in de natuur waren anders dan normaal, maar in de ogen van vrijwel iedereen was dat nog geen grond voor een grootschalige verhuizing als deze - het leek wel een vlucht, vond men.
Het was op de ochtend van de zevende dag van de trektocht dat Noach de eerste uitlopers van de bergen bereikte en de grond onder zijn voeten voelde schudden, grommen met een hele lage brom. Achterom kijkend zag hij in het westen grote wolken aan de horizon komen, veel sneller cumulerend dan hij gewend was van zelfs de zwaarste storm. Dit was geen aardbeving, dit hield aan, het nam toe in heftigheid. Toen was er het geluid van een merkwaardig soort onweer. Een donder die niet wegstierf, maar juist in sterkte toenam. Er waren geen lichtflitsen geweest. Noach wist niet meer wat dit alles moest betekenen. Eerst had hij in verbazing omgekeken. Nu stond hij als aan de grond genageld toen hij enorme golven over het land zag komen aanrollen. Sem en Jafet namen hem ieder bij een arm en trokken hem mee. Ze wilden nog hoger de bergen in, want wat zij zagen kon hen ook bedreigen.
Na het grootste deel van de middag afwisselend te hebben geklommen met hun karavaan en omziend in verbijstering, kwamen zij bij de hutten die normaal alleen in de zomer hun verblijf waren. Drie kleine hutten en een grotere, de laatste als verblijf voor Cham en Nahalathmahnuk met de dieren. De ganzen en de kippen werden losgelaten, zodat zij rond konden lopen. Vooral de ganzen gaven er de voorkeur aan bij elkaar te blijven, dicht tegen een van de muren. Er was een kille vochtige wind opgestoken. In het laatste licht gingen de vrouwen hout sprokkelen.
Achter het gordijn van de nacht bleef het bulderen. Er was een vreemde storm opgestoken die niemand kon verklaren, een storm zonder regen, zonder bliksem, maar met een hoop lawaai zoals niemand die ooit had gehoord of van had gehoord. De nacht was onrustig, de slaap kwam pas met de moeheid in de vroege ochtend. Was het in zijn dromen, of had Noach de schreeuwen en het wanhopig geroep echt gehoord? Hij wist het niet.

De volgende dag was het uitzicht verbluffend en huiveringwekkend. Waar vroeger graasland en akkerland was, was nu een grote kolkende massa water die grauw tegen de uitlopers van de bergen klotste. De lucht was daarentegen hemelsblauw, zij het dat de nevelen boven het roerige water daar doorheen zwierven. Soms kwam het water verder tegen de berg op, maar dan trok het zich weer terug. Noach ging met zijn zonen de omgeving verkennen, maar ze zagen geen anderen die zich in veiligheid hadden weten te brengen.

Een aantal aspecten van het Noachverhaal hebben een diepere betekenis, of die zijn daar later aan toegevoegd, dan wel is het verhaal van Noach gebruikt om andere betekenissen aan op te hangen. Zo zouden de zonen van Noach symbool staan voor het ontstaan van wetenschap, literatuur en architectuur - de mensheid moest immers weer worden opgebouwd. Van Sem zouden de Semieten afstammen, hoofdzakelijk de Joden en de Arabieren. Van Jafet de Jafetieten, de mensen in Europa. Van Cham de Chamieten, de mensen in Afrika en in Kanaän.
Onafhankelijk van dit gegeven heeft het Noachverhaal meer dwarsverbanden met andere mythologieën uit de oude wereld, dan alleen met de mythe van Atrahasis en de opname van dit verhaal in het Gilgamesh epos. In het Noachverhaal wordt Noach later wijnboer en op een avond dat hij dronken op bed lag zou Cham Noach naakt hebben gezien - Cham en zijn nakomelingen zijn om die reden vervloekt. In een andere versie van dit verhaal heeft Cham Noach gecastreerd toen Noach zijn roes lag uit te slapen. Deze versie lijkt veel op het verhaal van Uranos die werd gecastreerd door zijn zoon Kronos. Uit het bloed dat daarbij vloeide werd Afrodite geboren.
Het volgende verhaal houdt vermoedelijk verband met de "Etna tsunami". De zoon van Kronos was Zeus, de Griekse oppergod. Hij bepaalde dat de mensheid is essentie slecht was -Lycaon, de koning van Arcadië, had een jongen aan Zeus geofferd; hij vond dit barbaars en weerzinwekkend- en hij wilde de aarde verdrinken om daarna opnieuw te beginnen. Een paar echter, werd uitgekozen om de zondvloed in een ark te overleven, zodat zij na de zondvloed de aarde opnieuw konden bevolken. Dat waren Deucalion, de zoon van Prometheus en Clymene, en zijn vrouw Pyrrha, de dochter van Epimetheus en Pandora.
Er zijn meer dwarsverbanden met andere mythologieën, maar die worden hier niet verder onderzocht, omdat zij niet direct relevant lijken te zijn voor de al of niet historiciteit van Noach. Dit soort verbanden, tussen Abrahamische teksten en andere mythologieën, komen in dit boekdeel alleen aan de orde wanneer dit verhelderend kan zijn voor de oorsprong van een verhaal.
Naast dit alles is het heel wel mogelijk dat het zondvloedthema en de vernietiging van al het voorafgaande in de wereld in feite de bedoeling heeft de matriarchale maatschappij voorgoed ten grave te dragen en de vestiging van een nieuwe wereld, een nieuwe samenleving definitief te laten beginnen met de patriarch Noach.

De vruchtbaarheid van de halve maan